آزمایش پروژسترون: انواع، تفسیر نتایج
آزمایش پروژسترون یک آزمایش خون است که سطح هورمون پروژسترون در سرم خون را اندازه‌گیری می‌کند. این هورمون در هر دو جنس مرد و زن وجود دارد، اما معمولاً به‌عنوان هورمون زنانه شناخته می‌شود و سطح آن در روزهای مشخصی از چرخه قاعدگی یا دوران بارداری بررسی می‌شود. بسته به شرایط فرد، کاهش یا افزایش پروژسترون می‌تواند اهمیت بالایی داشته باشد. در این مقاله با آزمایش پروژسترون و نقش آن در سلامت بدن بیشتر آشنا خواهید شد. تا پایان مطلب با ما همراه باشید.
📞 0912-020-1734
در بیمارستان مجازی ایران، کیفیت، سرعت و تخصص را در اولویت قرار داده‌ایم.
با اطمینان به ما بسپارید و تجربه‌ای بی‌نظیر از خدمات حرفه‌ای و مطمئن را داشته باشید.
آزمایش پروژسترون چیست؟
پروژسترون یکی از هورمون‌های حیاتی بدن است و آزمایش پروژسترون (Progesterone Test) نوعی آزمایش خون برای سنجش سطح این هورمون در خون محسوب می‌شود. این آزمایش که گاهی با نام‌های آزمایش پروژسترون سرم یا PGSN نیز شناخته می‌شود، می‌تواند برای بررسی مشکلات باروری و برخی مسائل سلامت دیگر کاربرد داشته باشد. سطح پروژسترون در محدوده مشخصی می‌تواند نشانه‌ای از تخمک‌گذاری باشد و معمولاً این آزمایش بین روزهای ۱۸ تا ۲۴ چرخه قاعدگی یا حدود ۷ روز قبل از قاعدگی بعدی انجام می‌شود.
آزمایش پروژسترون به‌تنهایی نمی‌تواند یک مشکل خاص را تشخیص دهد، اما در کنار سایر آزمایش‌ها اطلاعات مهمی فراهم می‌کند. علاوه بر آزمایش خون، گاهی از تست ادرار خانگی برای بررسی میزان پروژسترون استفاده می‌شود تا زمان تخمک‌گذاری و بالاترین احتمال بارداری مشخص شود. این آزمایش همچنین می‌تواند در شناسایی مشکلات غدد فوق‌کلیه که باعث افزایش سطح پروژسترون در زنان و مردان می‌شوند، مفید باشد.
همچنین می‌توانید آزمایش پروژسترون را بدون نیاز به مراجعه حضوری و در سریع‌ترین زمان ممکن، در منزل یا محل کار خود با خدمات آزمایش در محل بیمارستان مجازی ایران انجام دهید.
پروژسترون چه نقشی در بدن دارد؟
پروژسترون هورمونی است که به‌طور طبیعی در بدن تولید می‌شود. هرچند همه افراد پروژسترون دارند، این هورمون عمدتاً در تخمدان‌ها ساخته می‌شود و به همین دلیل سطح آن در زنان معمولاً بالاتر است.
پروژسترون در تنظیم چرخه قاعدگی نقش دارد. سطح آن در زمان تخمک‌گذاری افزایش می‌یابد تا بدن برای بارداری آماده شود. اگر بارداری اتفاق نیفتد، میزان پروژسترون کاهش یافته و قاعدگی آغاز می‌شود. در صورت بارداری، این هورمون همچنان افزایش یافته و در طول دوران بارداری تقریباً ده برابر میزان طبیعی خود می‌شود و به حفظ بارداری کمک می‌کند.
علاوه بر نقش آن در زنان، پروژسترون در تولید اسپرم در سیستم تناسلی مردان نیز مؤثر است.
سایر نقش‌های پروژسترون
پروژسترون علاوه بر تأثیر بر باروری، نقش‌های متعددی در بدن دارد، از جمله:
- تنظیم قند خون
- تقویت توده استخوانی
- تنظیم فعالیت مغز
- حمایت از توسعه هوش و عملکردهای بدن
- کمک به تبدیل چربی به انرژی
- تنظیم تولید هورمون تیروئید
- بهبود میل جنسی
- حفظ تعادل روحی و روانی
- نقش در روند لخته شدن خون
- کمک به شروع و کیفیت خواب
چرا آزمایش پروژسترون انجام می‌شود؟
نتیجه آزمایش پروژسترون نقش مهمی در تشخیص و مدیریت مشکلات احتمالی باروری دارد. سطح پایین یا غیرطبیعی پروژسترون می‌تواند با مشکلات مختلفی همراه باشد. پزشک ممکن است آزمایش پروژسترون را برای موارد زیر تجویز کند:
- بررسی علت ناباروری زمانی که قصد بارداری دارید
- ارزیابی وجود یا عدم وجود تخمک‌گذاری و زمان آن
- سنجش اثر درمان‌های باروری
- بررسی احتمال سقط جنین در دوران بارداری (قبل از هفته ۲۰)
- کنترل و پیگیری بارداری پرخطر
- تشخیص بارداری خارج رحمی (لانه‌گزینی تخمک لقاح‌یافته در خارج از رحم مانند لوله‌های فالوپ، دهانه رحم یا حفره شکمی)
- شناسایی سرطان تخمدان یا مشکلات غده فوق کلیه، زیرا این غده مقادیر کمی پروژسترون تولید می‌کند و سطح بالای آن می‌تواند نشان‌دهنده اختلال در عملکرد غده فوق کلیه در زنان و مردان باشد
انواع آزمایش پروژسترون
انواع مختلف آزمایش پروژسترون وجود دارد که هرکدام کاربرد ویژه‌ای دارند، از جمله:
- آزمایش خون پروژسترون: میزان پروژسترون در خون را اندازه‌گیری می‌کند و برای بررسی عملکرد تخمدان‌ها، تشخیص تخمک‌گذاری، پیگیری بارداری، ارزیابی مشکلات ناباروری و بررسی سلامت چرخه قاعدگی استفاده می‌شود. معمولاً این آزمایش در روزهای مشخصی از چرخه قاعدگی (مثلاً روز ۲۱ یا ۷ روز پس از تخمک‌گذاری) انجام می‌شود.
- آزمایش ادرار پروژسترون: متابولیت‌های پروژسترون را در ادرار نشان می‌دهد و برای پیگیری تخمک‌گذاری در مواقعی که آزمایش خون امکان‌پذیر نیست یا برای بررسی روند بارداری استفاده می‌شود. این آزمایش کمتر از آزمایش خون انجام می‌شود.
- پروژسترون در مایع فولیکولی: میزان پروژسترون در مایع اطراف تخمک (فولیکول) اندازه‌گیری می‌شود و برای ارزیابی کیفیت فولیکول و احتمال موفقیت تخمک‌گذاری در برخی روش‌های کمک باروری اهمیت دارد.
- آزمایش‌های تکمیلی مرتبط (مانند نسبت استروژن به پروژسترون): در شرایط خاص، پزشک ممکن است نسبت هورمون‌های مختلف مانند استروژن و پروژسترون را بررسی کند تا تصویری کامل‌تر از وضعیت هورمونی بدن به دست آورد.
آزمایش پروژسترون در پریودی
تخمک‌گذاری، یعنی زمانی که تخمدان یک تخمک آزاد می‌کند، معمولاً در میانه چرخه قاعدگی رخ می‌دهد. پس از آن، فولیکول خالی به جسم زرد تبدیل شده و شروع به تولید پروژسترون می‌کند. جسم زرد یک غده موقت است که در صورت لقاح، با ترشح پروژسترون به آغاز و حمایت از بارداری کمک می‌کند. این هورمون با ضخیم کردن دیواره رحم، شرایط لازم برای لانه‌گزینی تخمک بارورشده را فراهم می‌سازد.
اگر لقاح صورت نگیرد و بارداری اتفاق نیفتد، جسم زرد از بین می‌رود و سطح پروژسترون کاهش می‌یابد. در نتیجه، پوشش رحم نازک شده و ریزش می‌کند و قاعدگی آغاز می‌شود.
آزمایش پروژسترون در بارداری
اگر تخمک توسط اسپرم بارور شود و لقاح صورت گیرد، جسم زرد تجزیه نمی‌شود و به ترشح پروژسترون ادامه می‌دهد. در این شرایط، دیواره رحم ضخیم و پر از رگ‌های خونی می‌شود تا مواد لازم برای تغذیه جنین تأمین گردد. پس از تشکیل جفت، تولید پروژسترون بر عهده جفت قرار می‌گیرد. سطح این هورمون در طول بارداری به‌تدریج افزایش می‌یابد و در سه‌ماهه سوم (هفته‌های ۲۸ تا ۴۰) به بالاترین مقدار خود می‌رسد. اما در سال‌های نزدیک به یائسگی، به دلیل توقف تخمک‌گذاری، میزان پروژسترون کاهش پیدا می‌کند.
سطح بالای پروژسترون در بارداری از تخمک‌گذاری مجدد جلوگیری کرده و انقباضات رحم را مهار می‌کند تا از زایمان زودرس پیشگیری شود. همچنین در این دوران مانع تولید شیر می‌شود. با آغاز زایمان، سطح پروژسترون افت می‌کند و این کاهش موجب تحریک ترشح شیر می‌شود. از آنجا که پروژسترون برای حفظ مراحل اولیه بارداری حیاتی است، کمبود آن می‌تواند مانع باروری شده و خطر سقط جنین را افزایش دهد. کاهش پروژسترون ممکن است مشکلات بارداری یا علائمی شبیه یائسگی ایجاد کند؛ به همین دلیل، در صورت مشکل در باردار شدن، پزشک ممکن است آزمایش پروژسترون را تجویز کند.
این آزمایش در موارد زیر کاربرد دارد:
- آماده‌سازی رحم برای لانه‌گزینی جنین
- ایجاد و حفظ محیط پایدار در رحم
- پیشگیری از انقباضات زودرس رحم
پروژسترون در دوران پیش‌یائسگی
در دوران انتقال به یائسگی، تخمدان‌ها تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون را در سطح بالا متوقف می‌کنند. این تغییرات هورمونی می‌تواند موجب بروز علائمی ناخوشایند شود، از جمله:
- گرگرفتگی
- تعریق شبانه یا احساس سرما
- خشکی واژن
- ناراحتی در حین رابطه جنسی
برای کاهش این علائم، پزشک ممکن است درمان هورمونی ترکیبی با استروژن و پروژسترون (EPT) را تجویز کند.
پروژسترون در مردان
پروژسترون تنها یک هورمون زنانه نیست. این هورمون توسط بیضه‌ها نیز تولید می‌شود و نقش مهمی در سلامت مردان دارد؛ از جمله در تولید تستوسترون، عملکرد اسپرم و کیفیت خواب. علاوه بر این، مقادیر کمتری از پروژسترون در غدد فوق کلیه، مغز و سلول‌های گلیا ساخته می‌شود.
کاهش سطح پروژسترون در مردان می‌تواند بر باروری، سیستم ایمنی، متابولیسم و سلامت کلی بدن، از جمله عملکرد قلب و عروق، سیستم عصبی و استخوان‌ها تأثیر بگذارد. از سوی دیگر، افزایش سطح پروژسترون با ابتلا به دیابت نوع ۲ در مردان و زنان یائسه ارتباط دارد. در نتیجه، حفظ تعادل پروژسترون برای سلامت عمومی بدن اهمیت زیادی دارد.
روش انجام آزمایش پروژسترون
آزمایش پروژسترون میزان این هورمون را در بدن در زمان انجام آزمایش نشان می‌دهد. برای انجام آن به آمادگی ویژه‌ای نیاز نیست، اما بهتر است تاریخ شروع آخرین قاعدگی خود را یادداشت کنید. این آزمایش یک نمونه‌گیری ساده خون است که توسط کادر درمان انجام می‌شود؛ سوزنی در رگ بازو وارد شده و مقدار کمی خون گرفته می‌شود. کل فرآیند معمولاً کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.
ممکن است پزشک از شما بخواهد پیش از آزمایش نکات خاصی را رعایت کنید. برخی داروها مانند قرص‌های ضدبارداری یا مکمل‌های پروژسترون می‌توانند نتیجه آزمایش را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین داروهایی مانند رقیق‌کننده‌های خون می‌توانند خطر عوارض ناشی از خون‌گیری را افزایش دهند. بنابراین حتماً درباره تمام داروهای مصرفی خود با پزشک مشورت کنید؛ ممکن است لازم باشد مصرف بعضی از آن‌ها را پیش از آزمایش موقتاً متوقف کنید.
خطر آزمایش پروژسترون
آزمایش خون معمولاً خطری جدی به همراه ندارد. ممکن است هنگام نمونه‌گیری کمی درد یا سوزش احساس کنید و پس از خارج شدن سوزن، خونریزی کوتاه‌مدتی رخ دهد. در برخی موارد نیز احتمال کبودی در محل خون‌گیری وجود دارد.
عوارض نادر اما جدی‌تر شامل غش‌کردن، التهاب رگ یا عفونت محل نمونه‌گیری است. افرادی که دچار اختلالات خونریزی هستند، بیشتر در معرض خطر عوارض قرار دارند. در چنین شرایطی لازم است قبل از انجام آزمایش با پزشک مشورت کنید.
محدوده نرمال آزمایش پروژسترون
سطح پروژسترون سرمی معمولاً به‌صورت نانوگرم بر دسی‌لیتر (ng/dl) یا نانوگرم بر میلی‌لیتر (ng/ml) گزارش می‌شود. نتایج این آزمایش بسته به جنسیت، سن، وضعیت چرخه قاعدگی و باردار بودن یا نبودن فرد می‌تواند متغیر باشد.
محدوده نرمال آزمایش پروژسترون در زنان
در زنان، سطح پروژسترون خون در ابتدای چرخه قاعدگی پایین است و چند روز پس از تخمک‌گذاری به بالاترین میزان خود می‌رسد. در صورتی که بارداری رخ ندهد، سطح پروژسترون دوباره کاهش یافته و به مقدار اولیه بازمی‌گردد. به همین دلیل، مقدار نرمال پروژسترون سرم در زنان بسته به مرحله چرخه قاعدگی متفاوت است، از جمله:
- ابتدای چرخه قاعدگی: برابر یا کمتر از ۰٫۸۹ نانوگرم بر میلی‌لیتر
- میانه چرخه قاعدگی: بین ۱٫۸ تا ۲۴ نانوگرم بر میلی‌لیتر
- پس از یائسگی: برابر یا کمتر از ۰٫۲ نانوگرم بر میلی‌لیتر
محدوده‌های مرجع پروژسترون ممکن است بسته به آزمایشگاه، شرایط فردی و وضعیت چرخه قاعدگی متفاوت باشد.
محدوده نرمال پروژسترون در مردان
مقدار طبیعی پروژسترون در مردان ۰/۲ تا ۱/۳ نانوگرم در میلی‌لیتر است.
تغییرات سطح پروژسترون در دوران بارداری
سطح پروژسترون در طول بارداری به‌تدریج افزایش می‌یابد و در هر سه‌ماهه در محدوده‌های متفاوتی قرار می‌گیرد:
- سه‌ماهه اول: ۱۱ تا ۴۴ نانوگرم بر میلی‌لیتر
- سه‌ماهه دوم: ۲۵ تا ۸۳ نانوگرم بر میلی‌لیتر
- سه‌ماهه سوم: ۵۸ تا ۲۱۴ نانوگرم بر میلی‌لیتر
تفسیر نتایج آزمایش پروژسترون
تفسیر نتایج آزمایش پروژسترون به دلیل انجام آزمایش و زمان آن در چرخه قاعدگی بستگی دارد. سطح این هورمون پس از آزاد شدن تخمک از تخمدان افزایش یافته و برای چند روز بالا می‌ماند. در صورت آغاز بارداری، میزان پروژسترون همچنان افزایش پیدا می‌کند، اما اگر بارداری رخ ندهد، سطح آن کاهش یافته و قاعدگی شروع می‌شود.
اگر سطح پروژسترون در طول ماه نوسان نداشته باشد، احتمال دارد تخمک‌گذاری انجام نشده باشد یا چرخه قاعدگی نامنظم باشد که می‌تواند منجر به ناباروری شود.
برای دریافت تفسیر دقیق‌تر نتایج آزمایش پروژسترون می‌توانید از خدمات تفسیر آنلاین نتایج آزمایش بیمارستان مجازی ایران استفاده کرده و نظر بهترین متخصصان را دریافت کنید.
آیا آمپول پروژسترون در آزمایش بارداری تاثیر دارد؟
خیر، آمپول پروژسترون به‌طور مستقیم بر نتیجه آزمایش بارداری تأثیر ندارد. آزمایش بارداری، چه خون و چه ادرار، میزان هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) را اندازه‌گیری می‌کند و نتیجه آن به سطح پروژسترون بستگی ندارد. این هورمون پس از لانه‌گزینی جنین در رحم ترشح می‌شود.
آیا شیاف پروژسترون در آزمایش بارداری تأثیر دارد؟
خیر، شیاف پروژسترون مانند آمپول پروژسترون، هورمون پروژسترون را وارد بدن می‌کند که در تنظیم چرخه قاعدگی و حفظ بارداری نقش دارد. با این حال، آزمایش بارداری میزان هورمون گنادوتروپین جفتی (hCG) را اندازه‌گیری می‌کند، بنابراین استفاده از شیاف پروژسترون تاثیری بر نتیجه این آزمایش ندارد.
چه زمانی آزمایش پروژسترون انجام می‌شود؟
این آزمایش معمولاً در روزهای ۲۱ تا ۲۳ چرخه قاعدگی (۷ روز پس از تخمک‌گذاری) یا در هفته‌های ۷ تا ۱۰ بارداری انجام می‌شود.
کلام آخر
آزمایش پروژسترون یک آزمایش خون است که میزان سرمی هورمون پروژسترون را اندازه‌گیری می‌کند. پزشک با بررسی نتایج این آزمایش همراه با سایر آزمایش‌ها می‌تواند علت مشکل شما را شناسایی کرده و درمان مناسب را پیشنهاد دهد. در صورت نیاز به توضیحات بیشتر یا داشتن هرگونه سؤال درباره آزمایش پروژسترون، می‌توانید با تیم حرفه‌ای بیمارستان مجازی ایران تماس بگیرید. همچنین امکان انجام این آزمایش در منزل از طریق خدمات آزمایش در منزل بیمارستان مجازی ایران فراهم است.
سلامتی در طول زندگی مهم‌ترین دارایی ماست و مراقبت از خود مسئولیتی است که بر دوش هر فردی قرار دارد.
بیمارستان مجازی ایران با هدف ارائه خدمات پزشکی به صورت آنلاین و در دسترس برای تمام افراد، در تلاش است تا با کمترین هزینه و سریع‌ترین زمان ممکن، خدمات درمانی را به شما ارائه دهد. این بیمارستان مجازی با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، قادر است تا با بهترین کیفیت، مشاوره‌ها و درمان‌های پزشکی را به شما ارائه کند. با تیمی از پزشکان متخصص و کارشناسان پزشکی، بیمارستان مجازی ایران به شما این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه حضوری، در اسرع وقت و با صرفه‌جویی در هزینه‌ها، از خدمات پزشکی بهره‌مند شوید.
این خدمات شامل مشاوره آنلاین با پزشکان متخصص، دریافت نسخه‌های پزشکی، بررسی علائم بیماری‌ها، و پیگیری‌های درمانی به صورت مجازی است که می‌توانید از هر کجا و در هر زمان از آن استفاده کنید. بیمارستان مجازی ایران به شما کمک می‌کند تا با کاهش هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای درمان، به راحت
